در دانش هواشناسی نوع شرایط آب و هوایی یک منطقه را اقلیم می نامند. فلات مرکزی ایران و بویژه استان یزد دارای اقلیم گرم و خشک می باشد. آیا می توانیم اقلیم گرم و خشک استان یزد و فلات مرکزی کشورمان را به نقطه  دیکری در جهان صادر نماییم و به جای آن اقلیم جدیدی را وارد نماییم ؟ اقلیمی که خنک تر و پر بارانتر باشد؟

شاید سوالی که در ابتدای مقاله طرح گردید سوالی هوشمندانه بنظر نرسد.اما واقعیت این است که ما در دویست سال گذشته این کار،یعنی تغییر اقلیم ، را انجام داده ایم. ما اقلیم گرم و نیمه خشک فلات مرکزی ایران را به اقلیم گرم و خشک تغییر داده ایم. به گفته آقای پاپلی محقق توانای یزدی تا پنجاه شصت سال پیش بیابانهای مرکزی ایران مملو از بوته ها و جنگلهای گز و تاغ و گیاهان دیگری بوده است و خروار خروار به شهرها آورده شده تا به مصرف سوخت یا مصارف دیگر برسد . در حال حاضر بشر به عنوان مهمترین مقصر گرمایش  زمین شناخته می شود. آیا می توانیم این روند را وارونه نماییم و بشر تخریبگر را به بشری تبدیل کنیم که  تغییرات مثبت در اقلیم خود بوجود می آورد ؟

ما در استان یزد و فلات خشک مرکزی ایران با دو مشکل گرمای زیاد و بارش کم رو برو هستیم . میانگین تابش خورشید در استان یزد در طول سال 9 ساعت در روز می باشد که بر خلاف مناطق شمال اروپا با زاویه ای مناسب به زمین می تابد. این زاویه تابش مناسب می تواند برای ما انرژی بسیار زیادی را تولید نماید. اما  ما یزدیها بیشتر از اینکه نیازمند انرژی باشیم  به آب نیازمندیم . ما نه برای انرژی که برای تشنه نماندن است که به نیروگاههای بزرگ خورشیدی نیازمندیم . نیروگاههایی آنچنان بزرگ که بتواند اقلیم خشک استان یزد را به اقلیم جدیدی تبدیل نماید.

نیروگاههای وسیع خورشیدی می توانند کارهای زیادی در جهت آبرسانی به مناطق خشک انجام دهند . قبل از اینکه زوایای گوناگونی که یک نیروگاه خورشیدی می تواند در جهت بدست آوردن آب انجام دهد را بررسی کنیم بطور اجمالی به آب و هوای اقلیمهای خشک نگاهی می اندازیم.

در مناطق خشک آفتاب زیاد است . تابش زیاد آفتاب باعث  می شود تا زمین به سرعت گرم شده و  گرما را به آسمان منتقل نماید. دانش هواشناسی به ما می گوید هر جقدر هوای داغتری را داشته باشیم . هوا ی داغ باعث  میشود که جو، بخار آب بیشتری را در خود نگهداری نماید. توانایی نگهداری بیشتر آب در جو به معنی بارش کمتر می باشد . از سوی دیگر هوای داغ و خورشید سوزان باعث  می شود تا اندک بارانی که بر زمین باریده می شود بسرعت به سوی آسمان بازگردد. مشکل تبخیرآب  در مناطق بیابانی مشکلی است که در قسمت اول این سلسله مقالات به اجمال در مورد آن گفتگو شد.

نیروگاههای خورشیدی می توانند در مورد هر دو مشکل مناطق گرم و خشک گره گشا یعنی تبخیر آب و مقدار بارشها نقش مفید داشته باشند. نیروهای خورشیدی از  تماس نور خورشید  با سطح زمین می کاهند . کاهش سطح تماس خورشید با زمین فرصت بیشتری را در اختیار زمین می گذارد تا آبهای بیشتری از بارندگی را در خود فرو برده و آبها در زیر زمین از خطر تبخیر مصون بمانند. از سوی دیگر نیروگاههای خورشیدی با تبدیل انرژی تابشی به انرژی الکتریکی باعث جلوگیری از تابش خورشید به زمین شده و زمین زیر خود را خنک نگه می دارند. خنکی زمین به جو منتقل شده و آسمان سردتر توانایی نگاهداری آب کمتری را در خود پیدا می نماید. آسمان در این شرایط مجبور است   مقدار اضافی رطوبت  را بصورت بارش بر روی زمین زیر پای خود بباراند.

ما در هوا شناسی با دو اصطلاح دیگر نیز سروکار داریم. این اصطلاحات مناطق دارای هوای کم فشار و مناطق دارای هوای پر فشار نامیده می شوند . در بیابانها به علت تابش شدید آفتاب و گرمی هوا مولکولهای هوا دارای انرژی جنبشی بیشتری می باشند. انرژی جنبشی باعث دور شدن مولکولهای هوا از یکدیگر و در نتیجه تراکم کمتر هوا می شوند . هرجقدر که به سطح زمین که گرمتر است نزدیک می شویم انرژی جنبشی مولکولهای هوا بیشتر میشود . در ارتفاعات به علت نبود چیزی که بتواند مولکولهای هوا را گرم کند از انرژی جنبشی مولکولهای هوا کاسته می شود. در نتیجه ما همیشه در بیابانها با جریان گرمی روبرو هستیم که هوای گرم را به آسمان فرستاده و باعث کاهش فشار هوای مناطق بیابانی می شود.در مناطق سردسیر با عکس این پدیده روبرو می باشیم.در مناطق سردسیر هوایی که در نزدیک زمین می باشد در مجاورت با زمین سرد خنک شده و هوای گرم و مرطوب سطوح بالاتر جو را به سطح زمین می کشاند و آنرا خنک می نماید.با خنک شدن ، هوا رطوبت خود را بصورت باران یا برف بر آن مناطق می باراند. طبیعی است که جایگزین هوای گرمی که در بیابانها به آسمان فرستاده می شود هوای سردی که از مناطق سردسیر می آید باشد. چرا که همیشه  هوای پرفشار و سنگین بطرف مناطق کم فشار و سبک جریان می یابد  و همانطوریکه گفنه شد هوای سرد رطوبت کمتری را در خود دارد تا بتواند در مناطق بیابانی باعث بارش شود.

ادامه دارد.

• نویسنده : یزد فردا
• منبع خبر : خبرگزاری فردا